Austrijska krajnje desničarska Slobodarska partija najpopularnija je u zemlji već godinu dana, a mjesec dana prije evropskih izbora ta podrška je dostigla 30 posto.

To je 10 postotnih poena više od rezultata koje je stranka postigla na evropskim izborima 2019. godine, što je podstaklo nadu njenog predsjednika Herberta Kikla da će pobijediti na austrijskim parlamentarnim izborima u septembru.

Zaustavite ludilo EU, glasi slogan na plakatu FPO za evropske izbore, koji prikazuje predsjednicu Evropske komisije Ursulu von der Leyen i ukrajinskog predsjednika Volodymyr Zelensky kako se grle, s tenkom, helikopterima, špricem, vjetroelektranama i čamcem s migrantima u pozadini, prenose vijesti.

Populističku, rusofilsku, euroskeptičku i antivaksersku retoriku FPO-a značajan dio biračkog tijela doživljava pozitivno. Ako tako nastavi napredovati do parlamentarnih izbora u septembru, krajnja desnica bi na jesen mogla postati vladajuća stranka u Austriji. Stranka je u vodstvu u anketama od kraja 2022. godine. Uoči evropskih izbora, FPO, koji sada ima tri od 19 austrijskih mjesta u Evropskom parlamentu, ima podršku 28,2 posto ispitanika, prema istraživanju Ipsosa, ispred socijaldemokrata (SPO, 22 posto) i konzervativna Narodna stranka (OVP, 21 posto).

Stranka krajnje desnice također ima veliku prednost na društvenim mrežama. Harald Vilimsky, nosilac liste FPO za evropske izbore, ima četiri puta više sljedbenika od Helmuta Brandstattera iz stranke Nova Austrija i Liberalni forum (NEOS) ili Lene Schilling iz Zelenih, navodi austrijska novinska agencija APA.

Igranje žrtve

Osnovan 1956. godine, FPO se u početku predstavljao kao pannjemačka stranka čiji je cilj bio priprema za povratak nacionalsocijalizma u Austriju. Većina stranačkih lidera bili su bivši članovi Nacističke partije, rekao je Benjamin Biard iz Centra za istraživanje i društveno-političke informacije (CRISP) u Briselu. Ali to ne znači da je tako i danas, dodao je Biard, stručnjak za krajnju desnicu u Evropi. FPO je prvi put došao na vlast 1983-1986, napuštajući svoje izvorne ideološke osnove i usvajajući liberalni stav slobodnog tržišta koji ga je naveo da učestvuje u koalicionoj vladi sa socijaldemokratama.

Ali dolaskom kontroverznog lidera Jorga Haidera 1986. godine, FPO je marginaliziran i kao opoziciona stranka sve više se počeo okretati ka nacionalističkoj i populističkoj desnici, a Haider je otvoreno relativizirao ili reinterpretirao austrijsku nacističku prošlost. Na kraju je dao ostavku 2000. godine nakon kontroverznih izjava o Trećem Rajhu. FPO je ponovo pokazao svoju snagu na parlamentarnim izborima 1999. godine, kada je postao druga najveća politička stranka. U februaru 2000. pridružio se vladajućoj koaliciji sa Narodnom strankom Wolfganga Schussela.

Prema Biardu, ta koalicija je bila jedan od prvih primjera nove faze razvoja ekstremne desnice u Evropi od Drugog svjetskog rata, u kojoj više nije dovoljno da stranke budu velike opozicione snage, već imaju ambicije da steknu vlast kako bi direktno uticali na javnu politiku. Iako je FPO pretrpio unutrašnje podjele i izborne udarce, vratio se u srce austrijskog političkog života 2017. pridruživši se vladi OVP Sebastiana Kurza.

Ovo novo iskustvo na vlasti opet je kratko trajalo, ovaj put zbog korupcionaškog skandala zvanog Ibiza-gate, koji je primorao lidera stranke Heinz-Christian Strachea da podnese ostavku na mjesto vicekancelara 2019. godine. Međutim, uticaj tog skandala imao je ograničen uticaj na stranku, smatra Biard. Na posljednjim evropskim izborima 2019. godine FPO je, uprkos nešto slabijem rezultatu, ostala treća stranka sa 17,2 posto osvojenih glasova.

Čini se da nezadovoljstvo njegovog biračkog tijela, ili njegovog dijela, nije dugoročno potvrđeno, rekao je Biard. Jedno objašnjenje za sposobnost FPO-a da preživi skandale leži u činjenici da stranke krajnje desnice tradicionalno vole da se prikazuju kao žrtve sistema u cjelini i to spretno koriste da ućutkaju kritike, objasnio je Biard.

Iskorišćavanje frustracija ljudi

Pored ove antisistemske retorike, druge glavne teme FPO-a tipične su za krajnje desničarske stranke: protivljenje imigraciji, odbrana jednog oblika austrijskog patriotizma, vrlo čvrst stav prema islamu i naglasak na euroskeptičnoj retorici. Kao i kod većine krajnje desnih stranaka, glasači FPO-a su motivisani ideologijom, ali takođe glasaju da izraze svoje nezadovoljstvo ili čak razočaranje načinom na koji demokratija funkcioniše danas, rekao je Biard.

U nedavnom intervjuu za austrijsku novinsku agenciju APA, vodeći kandidat FPO-a na listi Evropskog parlamenta Vilimsky rekao je da je misija njegove stranke da razbije establišment u zadnjicu.